Obilježavanje 9. januara kao Dana RS, uprkos presudama Ustavnog suda BiH

U Banjaluci će danas biti održana centralna manifestacija povodom obilježavanja Dana Republike Srpske, 9. januara, datuma kojeg je Ustavni sud Bosne i Hercegovine u dvije presude proglasio neustavnim. Uprkos presudama Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, vlast u Republici Srpskoj ovaj datum obilježava i slavi kao i prethodnih godina.

Kako je najavljeno, program obilježavanja 9. januara počinje u 10 časova polaganjem vijenaca na vojničkom spomen-groblju Novi Zejtinlik na Sokocu.

Uručivanje odlikovanja zaslužnim institucijama i pojedincima predviđeno je u 12 časova u Kulturnom centru Banski dvor Banjaluka.

Sjednica Senata Republike Srpske biće održana u Palati Republike u 14 časova.

Svečani defile povodom 9. januara biće održan na Trgu Krajine u Banjaluci sa početkom u 17 časova.

Ustavni sud BiH: Neustavan 9. januar kao Dan Republike Srpske

Ustavni sud Bosne i Hercegovine, najviša sudska institucija u Bosni i Hercegovini, 26. novembra 2015. godine je utvrdio da je neustavan 9. januar kao Dan Republike Srpske.

Ustavni sud je odlukom iz 2015. osporio 9. januar kao datum, a ne obilježavanje dana Republike Srpske kao praznika.

Ustavni sud Bosne i Hercegovine nije osporio pravo vjernicima da obilježavaju krsnu slavu Svetog Stefana, kao ni dan Republike Srpske, ali je utvrdio da Dan RS ne može biti 9. januar.

Komisija za provođenje referenduma je 25. septembra 2016. godine provela referendum o 9. januaru, iako je Ustavni sud Bosne i Hercegovine zabranio njegovo održavanje i zatim poništio rezultate izjašnjavanja građana.

Ubrzo, Narodna skupština Republike Srpske (NSRS) je iz Zakona o praznicima izbacila Zakon o Danu Republike Srpske i usvojila ga kao poseban sekularni praznik. Zahtjev za ocjenu ustavnosti tog zakona podnijeli su delegati Bošnjaka i Hrvata u Vijeću naroda Republike Srpske.

Ustavni sud Bosne i Hercegovine je i 29. marta 2019. godine ponovo proglasio 9. januar neustavnim, odnosno poništio dio člana Zakona o Danu Republike Srpske koji glasi “na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike”.

Osporena odredba koja glasi:

“‘Na temelju potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike’, nije u skladu sa članom I/2. Ustava Bosne i Hercegovine, članom II/4. Ustava Bosne i Hercegovine u vezi sa članom 1.1. i članom 2.a) i c) Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i članom 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda te članom VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine. Osporena odredba je ukinuta i određeno je da prestaje važiti narednog dana od dana objavljivanja odluke u Službenom glasniku Bosne i Hercegovine.”

Odluci Ustavnog suda Bosne i Hercegovine prethodio je stav Venecijanske komisije koja je Dan Republike Srpske označila kao “diskriminatorski, jer nije u skladu s univerzalnim vrijednostima dijaloga, tolerancije i razumijevanja”.

Kako se navodi, “utemeljen je na historijskim događajima koji su značajni i važni za samo jedan narod u Republici Srpskoj, odnosno za srpski narod”.

Stav međunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini

Obilježavanjem 9. januara kao Dana Republike Srpske ne krši se samo Ustav Bosne i Hercegovine već i ustav bh. entiteta Republika Srpska, saopštili su iz Misije OSCE-a u BiH.

Misija je pozvala vlasti u Republici Srpskoj na poštivanje odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine.

Navodeći kako nepoštivanje odluka Ustavnog suda BiH predstavlja krivično djelo, visoki predstavnik međunarodne zajednice u BiH Kristijan Šmit ranije je pozvao Tužilaštvo BiH i policiju da poduzmu odgovarajuće zakonom propisane korake.

“Na organima za sprovođenje zakona, Tužilaštvu BiH i policiji je da preduzmu odgovarajuće zakonom propisane naredne korake, posebno u slučajevima koji se odnose na javne zvaničnike i državne službenike i njihovo učešće u pripremi ili organizaciji proslave 9. januara”, poručio je u decembru visoki predstavnik Kristijan Šmit.

Podsjetimo, 9. januara 1992. godine u Sarajevu, tadašnja Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini donijela je “Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine” – na područjima “srpskih autonomnih regija i oblasti i drugih srpskih etničkih cjelina u Bosni i Hercegovini, a na osnovu plebiscita održanog 9. i 10. novembra 1991. godine na kome se srpski narod izjasnio za ostanak u zajedničkoj državi Jugoslaviji”.

Prvo rukovodstvo činili su Radovan Karadžić, Biljana Plavšić i Momčilo Krajišnik, kasnije osuđeni u Haškom tribunalu zbog ratnih zločina.

BHRT